Main Banner

۲. خواهش پولس برای كامل كردن جمع‌آوری اعانه برای مقدسین در اورشلیم (باب‌های ۸، ۹)

الف) الگوهایی خوب از بخشش سخاوتمندانه (۸‌:‏‌۱‌-‏‌۹)

۸‌:‏‌۱ پولس می‌خواست كه ایمانداران از طریق عجیبی كه فیض خدا در میان مسیحیان كلیسای مكادونیه (یونان شمالی) كار كرده بود آگاه شوند. فیلیپی و تسالونیكی از شهرهایی بودند كه كلیساهایی در آنجا تأسیس شده بود.

طریق خاصی كه ایمانداران مكادونیه توسط آن نشان دادند كه فیض خدا را یافته‌اند، سخاوت آنها بود.

۸‌:‏‌۲ این مسیحیان در امتحان شدید زحمت قرار گرفته بودند. معمولاً اشخاصی كه در آزمایش و جفا قرار می‌گیرند به دنبال این هستند كه برای آینده‌شان پول پس‌انداز كنند. و مخصوصاً اگر متمول نباشند، همان گونه كه ایمانداران مكادونیه بودند. آنها به هیچ وجه پول زیادی نداشتند. با اینحال خوشی مسیحی آنان آن قدر زیاد بود كه هنگامی‌كه از نیاز مقدسین در اورشلیم آگاه شدند، رفتار معمول را كنار گذاشته و با سخاوت كامل بخشیدند. آنها قادر بودند زحمت، خوشی، فقر و سخاوت را در هم آمیزند.

۸‌:‏‌۳ سخاوت آنها ویژگی منحصر به فرد دیگیری نیز داشت. بخشش آنها نه تنها به حسب طاقت ایشان بلكه فوق از طاقت آنها بود. آنها همچنین به رضامندی تمام می‌داند، به عبارتی آنها خود انگیخته می‌دادند، بدون اینكه تحت فشار قرار گرفته، چاپلوسی نموده و یا چرب‌زبانی كنند.

۸‌:‏‌۴ آنها آن قدر در این موضوع مصر بودند كه از پولس خواستند تا افتخار سهیم شدن در كمك به مقدسین در اورشلیم را به آنها بدهد. شاید پولس در پذیرفتن این محبت مردد بود، چرا كه می‌دانست در آن هنگام آنها خود چقدر در تنگدستی بسر می‌برند. اما پاسخ آنها مخفی نبود. آنها می‌خواستند این افتخار نصیبشان گردد.

۸‌:‏‌۵ احتمالاً پولس انتظار داشت كه آنها نیز به مانند دیگر انسان‌ها عمل كنند:‏ ابتدا از روی ناچاری می‌دهند، سپس هنگامی‌كه بیشتر تحت فشار قرار گیرند هدیه‌ی بیشتری خواهند داد. اما ایمانداران مكادونیه چنین نبودند! این مسیحیان محبوب ابتدا بهترین هدیه را دادند یعنی خویشتن را. سپس دیگر بخشیدن پول برایشان سهل بود. هنگامی‌كه پولس می‌گوید خویشتن را به خداوند و به ما بر حسب اراده‌ی خدا دادند، مقصود او تنها این است كه آنها پیش از هر چیز تعهد كامل به مسیح داشتند. سپس آنها با اشتیاق خود را به پولس سپردند به نحوی كه حاضر بودند در جمع‌آوری اعانه برای اورشلیم شریك شوند. آنها به پولس گفتند:‏ «ما خود را به خدا سپرده‌ایم، و اكنون خود را همچون مجریان او به تو می‌سپاریم. به ما بگو چه كنیم، چرا كه تو رسول مسیح، خداوند ما هستی.»

كمپبل مورگان (G. Campbell Morgan) میگوید:‏ «كمك به كار خداوند تنها هنگامی‌ارزشمند است كه این كمك از سوی كسانی باشد كه خود را به خدا سپرده‌اند.»

۸‌:‏‌۶ پولس آن قدر از این عمل ایمانداران مكادونیه مسرور بود كه از قرنتیان خواست تا از آنها سرمشق گیرند. و از این رو او از تیطس استدعا نمود تا كارهایی كه او در قرنتس آغاز كرده بود را به انجام برساند. به بیانی دیگر، هنگامی‌كه تیطس برای اولین بار از قرنتیان دیدار كرد، موضوع جمع‌آوری اعانه را با آنها در میان گذاشته بود. اكنون به هنگام بازگشت پولس به او می‌گوید كه ببیند آیا این هدف نیكو جامه عمل پوشیده است یا خیر.

۸‌:‏‌۷ از آنجایی كه قرنتیان در بسیاری از زمینه‌ها فوق‌العاده عمل می‌كردند پولس اكنون از آنها می‌خواهد كه در سخاوت نیز چنین باشند. او آنها را برای افزونی در ایمان و كلام معرفت و كمال اجتهاد (سخت كوشی) و در محبت به او تحسین می‌نماید. پولی در رساله‌ی اول، آنها را به خاطر معرفت و سخنوری تحسین كرده بود. او در اینجا ویژگی‌های دیگری می‌افزاید كه بی‌گمان همه از پیامد دیدار تیطس از آنها بود.

عبارت «در ایمان» احتمالاً توصیف كننده‌ی ایمان قوی به خدا، عطایای ایمان، یا وفاداری آنها در رفتار با دیگر ایمانداران است.

تردیدی نیست كه «در كلام» اشاره‌ای است به مهارت آنها در استفاده از زبان‌ها، موضوعی كه بخش چشم گیری از رساله‌ی اول بدان اختصاص یافت.

احتمالاً «در معرفت» اشاره‌ای است به عطای كاریزماتیك یا به وسعت درك انها از حقایق الهی.

«در كمال اجتهاد» توصیف كننده‌ی غیرت و سخت كوشی آنها در امور الهی است.

سرانجام اینكه محبت آنها نسبت به پولس قابل تقدیر است. اكنون پولس مایل است عبارت دیگری به این فهرست بیافزاید، یعنی «در كمال سخاوت». دنی هشدار می‌دهد:‏

... انسانی كه علاقه‌ی بساری در امور الهی دارد، كسی كه عقیده‌ی راسخی دارد، بسیار دعا می‌كند، پر از محبت است، قادر است در كلیسا سخن گوید، اما نمی‌تواند پول خود را با دیگران شریك شود.

۸‌:‏‌۸ پولس با لحنی خشن و شریعت گونه سخن نمی‌گوید. بلكه او می‌خواهد اخلاص محبت آنها را آزمایش كند، مخضوضاً در پرتو اشتیاق یا سخت كوشی مسیحیان مكادونیه در این موضوع. هنگامی‌كه پولس می‌گوید این را به حكم نمی‌گوید، مقصود او این نیست كه الهام نیافته است. بلكه مقصود او تنها این است كه بخشش باید برخاسته از دلی مشتاق باشد، زیرا «دا بخشنده‌ی خوش را دوست دارد.»

۸‌:‏‌۹ اینجاست كه پولس یكی از بزرگترین آیات این رساله‌ی ارزشمند را بیان می‌كند. در مقابل سابقه‌ی شرایط بد زندگی در مكادونیه و قرنتس او تصویری زیبا از سخاوتمندترین انسان دنیا به دست می‌دهد.

واژه‌ی فیض در عهد جدید به طرق گوناگون به كار رفته است، اما بدون تردید این واژه در اینجا مفهوم سخاوت را در بر دارد. خداوند عیسی چقدر سخاوتمند بود؟ او آن قدر سخاوتمند بود كه هر آنچه را كه داشت فدای ما كرد تا ما دولتمند شویم.

مورهد چنین می‌گوید:‏

«او در اموال، قدرت، احترام، مشاركت، سعادت غنی بود. او از نظر جایگاه، شرایط، و روابط خود با انسانها فقیر شد. از ما خواسته می‌شود تا مقدار كمی‌از پول، پوشاك و خوراك خود را بدهیم. او همه چیز را فدا كرد.»

این آیه آموزه‌ی نیت عیسی خداوند را به ما تعلیم می‌دهد. او چه وقت غنی بود؟ مسلماً هنگامی‌كه در لباس كودكی در بیت لحم به دنیا آمد غنی نبود! و مسلماً نه در طول سی سه سال دوره‌ی آوارگی «به عنوان بیگانه‌ای بی‌خانمان در دنیایی كه به دستان خود آن را ساخته بود.» او از ازل. هنگامی‌كه در آسمان‌ها با پدر ساكن بود، غنی بود. اما او فقیر شد. این نه تنها اشاره‌ای است به بیت لحم، بلكه به ناصره، جتسیمانی...، و جلجتا. و همه‌ی اینها به خاطر ما بود، تا از فقر او دولتمند شویم.

اگر چنین، كه مسلماً هم چنین است، پس باید وقف كردن خود و هر آنچه داریم به او عظیم‌ترین شادی برای ما محسوب شود. هیچ استدلای قوی‌تر از آنچه كه پولس درباره‌ی سخاوت مسیحی می‌گوید، نیست.

ب) توصیه برای به انجام رساندن جمع‌آوری اعانات (۸‌:‏‌ ۱۰‌ -‏‌ ۱۱)

۸‌:‏‌۱۰ اكنون پولس به قرنتیان می‌پردازد. فكر جمع‌آوری اعانه برای مقدسین نیازمند پیش از تصمیم ایمانداران مكادونیه در ذهن آنها بود. در حقیقت قرنتیان پیش از ایمانداران مكادونیه این كار را آغاز كرده بودند. صادقانه بگوییم، آنها كاری را كه در سال گذشته آغاز كرده بودند، به انجام می‌رساندند. این به نفع خود آنها بود، زیرا با این كار اخلاص و عزم راسخ خود ار اثبات می‌كردند.

۸‌:‏‌۱۱ دلیل تأخیر هر چه كه بود، پولس به آنها می‌گوید كه باید به آن توجهی نكرده و آن كاری را كه بدان دلگرم بودند به انجام رسانند. آنها باید بنا بر استطاعت خود در گذشته و حال آن كار را انجام می‌دادند، و نه اینكه آن را به آینده محول كنند، تا استطاعت مالی بیشتری یابند.

پ) سه اصل خوب برای بخشش سخاوتمندانه (۸‌:‏‌۱۲‌-‏‌۱۵)

۸‌:‏‌۱۲ به نظر می‌رسد قرنتیان به امید اینكه بتوانند در آینده اعانات بیشتری به اورشلیم بفرستند در جمع‌آوری اعانات برای مقدسین آنجا تأخیر كرده بودند. با این حال به آنها یاد‌آوری می‌شود كه مسأله به هیچ وجه بر سر كمیت نیست. اگر در دل آنها اشتیاقی حقیقی در به انجام رساندن این امر باشد، پس خدا هدایای آنها را خواهد پذیرفت، هر چقدر هم كم باشد. نیت دل است كه ارزش دارد.

۸‌:‏‌۱۳ هدف پولس این نبود كه قرنتیان را تحت فشار مالی قرار دهد. فكر او این نبود كه كلیسای اورشلیم راحت باشد و كلیسای قرنتس به زحمت افتد و یا فقیر شود.

۸‌:‏‌۱۴ این آیه توصیف كننده‌ی نقشه‌ی خدا برای كمك به نیازمندان در كلیسای خداوند عیسی مسیح است. هدف خداوند این است كه هر گاه نیازمندی در میسحیان یك ناحیه یافت شد، باید سیل كمك‌ها از نواحی دیگر به آن قسمت جاری شود. این سیل كمك‌ها چه از درون و چه از بیرون منجر به مساوات میان كلیسا‌ها در سرتاسر جهان خواهد شد.

از این رو هنگامی‌كه پولس این نامه را می‌نگاشت، سیل كمك‌ها از قرنتس، مكادونیه و دیگر نقاط اورشلیم سرازیر می‌شد. اما شاید در آینده درحالی كه كلیسای قرنتس در كمی‌افتد، كلیسای اورشلیم چنین كند. در چنین شرایطی جریان ارسال كمك‌ها برعكس می‌شد. مقصود پولس از این آیه چنین است:‏ اكنون نیاز در اورشلیم احساس می‌شد، اما شاید در آینده این نیاز در قرنتس احساس شود، در چنین شرایطی دیگران به آنها كمك خواهند نمود.

۸‌:‏‌۱۵ اصل مساوات با نقل قولی از خروج ۱۶‌:‏‌ ۱۸ مورد تأكید قرار گرفته است. هنگامی‌كه بنی‌اسراییل برای جمع‌آوری من می‌رفتند، برخی می‌توانستند نسبت به دیگران بیشتر جمع‌آوری نمایند. اما مهم نبود. هنگامی‌كه من توضیع می‌شد، هر شخصی به یك مقدار دریافت می‌كرد -‏ یك عومر، یا حدود پنج پانیت. از این رو «آنكه بسیار جمع كرد، زیادتی نداشت و آنكه اندكی جمع كرد، كمی‌نداشت.» اگر كسی سعی می‌كرد از من ذخیره كند، انچه ذخیره كرده بود متعفن می‌شد.

مساوات نه از طریق معجزه و نه جادو تحقق می‌یافت. بلكه كسانی كه زیادتی داشتند با كسانی كه به قدر كافی نداشتند شریك می‌شدند. هادچ اظهار می‌دارد:‏

«درسی كه از واقعه خروج و سخنان پولس می‌گیریم این است كه، فراوانی یك چیز در میان قوم خدا باید در جهت برآورده ساختن كمبود دیگران به كار گفته شود ؛ و هر اقدامی‌در جهت مخالفت با این امر منجر به شرمندگی و فقدان خواهد شد. اموال همچون من هستند ؛ نمی‌توان آنها را ذخیره كرد.»

عبارت منتخب ذیل نیز در راستای همین موضوع است كه نویسنده‌ی آن ناشناس است:‏

«خدا می‌خواهد هر انسانی در امور نیكوی زندگی خود با دیگران شریك گردد. برخی بیشتر جمع می‌كنند، و با اینحال برخی كمتر. آنانی كه بیشتر دارند با كسانی كه كمتر دارند شریك می‌شوند. خدا اجازه می‌دهد كه این توزیع نابرابر دارایی و ثروت انجام شود، نه اینكه تا ثروتمندان با خودخواهی از آن بهره‌مند شوند، بلكه تا آن را با فقیران قسمت كنند.»

ت) سه برادر صالح برای آماده ساختن اعانات (۸‌:‏‌۱۶‌:‏‌۲۴)

۸‌:‏‌۱۶ در دو آیه‌ی بعدی تیطس به خاطر دیدگاه فوق‌العاده‌اش در این موضوع مورد تحسین واقع می‌شود. پیش از هر چیز، خدا شكر كرده می‌شود به خاطر اجتهادی كه برای قرنتیان در دل تیطس نهاده شده بود. پولس در همكار خود روحی مشابه یافته بود. همان باری كه او بای قرنتیان داشت، را در تیطس نیز یافته بود.

۸‌:‏‌۱۷ پولس از تیطس خواهش نموده بود كه با این نامه به قرنتس برود، اما خواهش نیاز نبود. چرا كه او می‌خواست به رضامندی تمام برود.

احتمالاً مقصود از عبارت به سوی شما روانه شد این است كه «او به نزد شما می‌آید.» این عبارت زمان حال كامل مورد استفاده در مكاتبات را به تصویر می‌كشد، كه حاكی از عملی است كه زمان وقوع آن نه هنگام نامه نوشتن پولس، بلكه هنگامی‌است كه قرنتیان نامه را می‌خوانند. بدون تردید تیطس تنها كسی بود كه این نامه را به قرنتس حمل می‌كرد. او منتظر ماند تا پولس نامه را تمام كند.

۸‌:‏‌۱۸ آیات ۱۸ الی ۲۲ شرح می‌دهند كه دو برادر مسیحی دیگر تیطس را در این مأموریت همراهی می‌كند. برادر اول در آیات ۱۸ الی ۲۱ یاد شده است، و برادر دوم در آیه‌ی ۲۲. از هر دوی آنها نامی‌به میان نیامده است.

این قسمت از كتاب مقدس از این نظر برای ما ارزش دارد كه نشان می‌دهد پولس رسول برای انتقال هدایا به آنجا چقدر جانب احتیاط را رعایت می‌كند كه مبادا تهمتی در این زمینه بر او وارد شود.

برادر اولی كه به وی اشاره شده است به خاطر زحمات او در راه انجیل شایسته‌ی مدح بود. بر سر این موضوع كه این شخص كه می‌تواند باشد اختلاف نظر بسیار است. برخی می‌گویند كه لوقا است و برخی سیلاس، و برخی نیز وی را تروفیموس می‌دانند. اما اگر بخواهیم حدس بزنیم كه چه كسی است روح متن را از دست می‌دهیم. آیا با ذكر نكردن نام او قصد و غرض در كار نبوده است؟ شاگرد حقیقی همواره گمنام است. خدمتكار كوچك نعمان جذامی‌نیز چنین بود. همچنین آن پسر بچه‌ای كه ناهار خود را در اختیار خداوند عیسی قرار داد.

۸‌:‏‌۱۹ این برادر گمنام را كلیساها نیز اختیار می‌كردند تا در این سفری كه با این نعمت همراه بود شركت جوید. به بیانی دیگر، او انتخاب شده بود تا یكی از حاملان این هدیه‌ی سخاوتمندانه شود. پولس رسول خود و دیگر را خادمین یا مجریان این كار عظیم می‌داند. آنها این كار را برای تمجید خداوند انجام می‌دادند. و آنها می‌خواستند اشتیاق و تمایل آنها به خدمت مقدسین در اورشلیم ذكر شود.

۸‌:‏‌۲۰ پولس رسول آن قدر حكیم بود كه نخواهد به تنهایی این پول را حمل كند، یا اینكه آن را به شخص دیگری بسپارد. او اصرار داشت كه یك گروه متشكل از دو یا سه نفر یا بیشتر آن را حمل كنند. مقصود او در آیه‌ی ۲۰ همین است. او برای اینكه از بروز هر گونه رسوایی و تحریف ممانعت به عمل آورد، اطمینان حاصل می‌نماید كه حمل این هدیه‌ی سخاوتمندانه به گونه‌ای انجام شود كه جای هیچگونه بدگویی را باقی نگذارد.

۸‌:‏‌۲۱ تدارك دیدن چیزهای نیكو بدین معنا است كه وی اطمینان حاصل نماید از اینكه همه چیز در صداقت و راستی انجام می‌شود. تمام دغدغه‌ی پولس این بود كه كار او تنها در حضور خداوند در راستی باشد، بلكه در نظر مردم نیز عاری از ملامت باشد. مورگان اظهار می‌دارد:‏ «وظیفه‌ی جامعه‌ی مسیحی این است كه كارهای خود را به گونه‌ای انجام دهد كه مردم دنیا در آن چیزی دال بر بی عدالتی مشاهده ننمایند.»

این آیه بر حسب اتفاق با ترجمه‌ی هفتاد از امثال ۳‌:‏‌ ۳، ۴ بسیار شباهت دارد.

۸‌:‏‌۲۲ در اینجا برادر ناشناخته‌ی دیگری داریم كه پولس وی را برای كمك در این امر خطیر برگزیده بود. این برادر در بسیاری امور با اجتهاد بود، و اكنون در این مأموریت خاص تلاش ویژه‌ای از خود نشان داده بود، به سبب اعتماد كلی كه بر قرنتیان داشت. ترجمه‌ی NKJV در این عبارت بدین گونه است:‏

«به سبب اعتماد كلی كه ما بر شما داریم.» دو واژه‌ی «ما» و «داریم» ایتالیك نوشته شده‌اند، و بسیاری ترجیح می‌دهند كه آن را بجای او... می‌دارد به كار برند. سپس پولس نه تنها به خاطر وفاداری‌های گذشته‌ی او تحسین می‌كند، بلكه بخاطر علاقه‌ی وافری كه با اعتمادی كه بر قرنتیان داشت از خود نشان داد.

۸‌:‏‌۲۳ از این رو، پولس می‌گوید كه اگر كسی درباره‌ی این سه شخص بپرسد، قرنتیان می‌توانند به آنها بگویند كه تیطس رفیق و همكار پولی در خدمت به قرنتیان است، و اینكه این دو برادر دیگر رسل كلیساها و جلال مسیح می‌باشند. عبارت «جلال مسیح» مسلماً توصیف والایی از این مردان است. از آن رو كه آنها نمایندگان كلیساها بودند چنین نامیده می‌شوند. آنها كار مسیح را دو برابر چشمان مردم درخشان می‌ساختند. آنها اعتباری برای خداوند بوده و جلال او را منعكس می‌كردند.

۸‌:‏‌۲۴ با توجه به همه‌ی این امور،قرنتیان باید به گرمی‌از آنها استقبال نموده. با سپردن هدیه‌ی سخاوتمندانه به آنها بر فخر پولس بر آنها صحه می‌گذاشتند و این كار خود دلیلی بر محبت مسیحی آنها برای كلیساهای دیگر آن ناحیه بود. فیلیپس این آیه را چنین ترجمه كرده است:‏ «بگذارید آنها، و تمام كلیساها، ببینند كه محبت شما چقدر اصیل است. و این تأییدی می‌باشد بر تمام چیزهای نیكویی كه ما درباره‌ی شما گفته‌ایم!»

دوم قرنتيان

فصل   ۸

۱  لیکن ای برادران، شما را مطّلع می‌سازیم از فیض خدا که به کلیساهای مکادونیه عطا شده است.

۲  زیرا در امتحانِ شدیدِ زحمت، فراوانیِ خوشیِ ایشان ظاهر گردید و از زیادتیِ فقر ایشان، دولتِ سخاوتِ ایشان افزوده شد.

۳  زیرا که شاهد هستم که بحسب طاقت بلکه فوق از طاقت خویش به رضامندی تمام،

۴  التماس بسیار نموده، این نعمت و شراکتِ در خدمت مقدّسین را از ما طلبیدند.

۵  و نه چنانکه امید داشتیم، بلکه اوّل خویشتن را به خداوند و به ما برحسب ارادهٔ خدا دادند.

۶  و از این سبب از تیطُس استدعا نمودیم که همچنانکه شروع این نعمت را در میان شما کرد، آن را به انجام هم برساند.

۷  بلکه چنانکه در هرچیز افزونی دارید، در ایمان و کلام و معرفت و کمال اجتهاد و محبّتی که با ما می‌دارید، در این نعمت نیز بیفزایید.

۸  این را به طریق حکم نمی‌گویم بلکه به‌سبب اجتهاد دیگران و تا اخلاص محبّت شما را بیازمایم.

۹  زیرا که فیض خداوند ما عیسی مسیح را می‌دانید که هرچند دولتمند بود، برای شما فقیر شد تا شما از فقر او دولتمند شوید.

۱۰  و در این، رأی می‌دهم زیرا که این شما را شایسته است، چونکه شما در سال گذشته، نه در عمل فقط بلکه در اراده نیز اوّل از همه شروع کردید.

۱۱  امّا الحال عمل را به انجام رسانید تا چنانکه دلگرمی در اراده بود، انجامعمل نیز برحسب آنچه دارید بشود.

۱۲  زیرا هرگاه دلگرمی باشد، مقبول می‌افتد، بحسب آنچه کسی دارد نه بحسب آنچه ندارد.

۱۳  و نه اینکه دیگران را راحت و شما را زحمت باشد، بلکه به طریق مساوات؛ تا در حال، زیادتی شما برای کمی ایشان بکار آید؛

۱۴  و تا زیادتی ایشان بجهت کمی شما باشد و مساوات بشود.

۱۵  چنانکه مکتوب است، آنکه بسیار جمع کرد، زیادتی نداشت و آنکه اندکی جمع کرد، کمی نداشت.

۱۶  امّا شکر خداراست که این اجتهاد را برای شما در دل تیطُس نهاد.

۱۷  زیرا او خواهش ما را اجابت نمود، بلکه بیشتر با اجتهاد بوده، به رضامندی تمام به سوی شما روانه شد.

۱۸  و با وی آن برادری را فرستادیم که مدح او در انجیل در تمامی کلیساها است.

۱۹  و نه همین فقط بلکه کلیساها نیز او را اختیار کردند تا در این نعمتی که خدمت آن را برای تمجید خداوند و دلگرمی شما می‌کنیم، همسفر مابشود.

۲۰  چونکه اجتناب می‌کنیم که مبادا کسی ما را ملامت کند دربارهٔ این سخاوتی که خادمان آن هستیم.

۲۱  زیرا که نه در حضور خداوند فقط، بلکه در نظر مردم نیز چیزهای نیکو را تدارک می‌بینیم.

۲۲  و با ایشان برادر خود را نیز فرستادیم که مکرّراً در امور بسیار او را با اجتهاد یافتیم و الحال به‌سبب اعتماد کلّی که بر شما می‌دارد، بیشتر با اجتهاد است.

۲۳  هرگاه دربارهٔ تیطُس [بپرسند]، او در خدمت شما رفیق و همکار من است؛ و اگر دربارهٔ برادران ما، ایشان رُسُل کلیساها و جلال مسیح می‌باشند.

۲۴  پس دلیل محبّت خود و فخر ما رادربارهٔ شما در حضور کلیساها به ایشان ظاهر نمایید.