The Epistle to the Philippians
Believer’s Bible Commentary
by
William MacDonald
مقدمه
«اندکی لطف که در لفافهای از فیض پیچیده شده است»
- جی. اچ. جاوِت (J. H. Jowett)
الف) جایگاه منحصر به فرد در میان کتب مقدس
عنوان «کلیسای اولیه» در هر شهر یا کشوری برای افراد جماعت آن وجهه خاصی دارد. پس اهمیت اولین کلیسای شناخته شده، نه تنها در یک شهر، بلکه در تمامی اروپا را تصور کنید، قبل از اینکه هيچ فرقه¬ای وجود داشته باشد! این کلیسا، جماعت ايمانداران فیلپیه واقع در مقدونیه باستان (شمال یونان) بود. مسحیان غرب چقدر شاد شدند از اینکه پولس «به مکادونیه توجه نمود» و در سفر بشارتی خود در امپراتوری روم، نه به شرق بلکه به غرب رفت! اگر بي¬توجهي اروپائيان به انجيل ادامه داشته باشد، شاید برخلاف رويه قرنهاي گذشته، امروزه قاره آسیا مبشرینی به قاره اروپا و آمریکاي شمالي بفرستد تا انجیل را در آنجا موعظه کنند.
جماعت فیلپیان در فرستادن کمک¬های پی در پی برای پولس سخاوتمند بودند. و همین کار آنان دلیلی برای این «نامه تشکرآمیز« وی محسوب میشود.
ولی رساله به فیلپیان چیزی بسيار بیش از اینها است. این رساله واقعاً رساله شادي است- كلمهی «شادی» و معادلهاي آن حداقل دوازده بار در چهار باب اين رساله آمده است. پولس میدانست که چگونه در مواقع سختی و ايام خوشی، شادی کند (۴:۱۱). همچنین مشاجرهای کوچک و تذکری منفی در این نامه «امید» (شادي) وجود دارد.
دلیل اصلي که مسیحیان میتوانند شادی کنند این است که پسر خدا اراده کرد تا چون انسان به زمین بیاید- صورت غلام را پذیرفت! او در شفا دادن و تعلیم دادن توقف ننمود، بلکه مسیر خود را تا به مرگ ادامه داد- حتی مرگ بر روی صلیب. فیلپیان ۲:۵-۱۱ این حقیقت بزرگ را در پاراگرافی زیبا بیان می¬کند که بسیاری معتقدند از سرودهاي پرستشي مسيحيان اولیه بوده که پولس يا آن را نقل قول کرده یا خودش نوشته و مسيحيان اوليه آن را چون سرودي نيايشي بكار ميبردند. حتی این متن نیز شامل تعلیم اتحاد از طریق فروتنی میباشد. در عهد جدید، تعلیم هرگز از موضوع وظیفه جدا نمی¬شود، چنان که در میان بعضی کلیساهای امروزی -با نتایجی حزنانگیز- مرسوم است.
پس میبینیم که رساله به فیلپیان یکی از خوشایندترین و جذابترین کتب در کلّ کلام خدا است.
ب) نویسنده
از آنجا که اکثر محققین پولس را بی¬چون و چرا نویسنده فیلپیان میدانند ما شواهدي را عمدتاً برای تکمیل آن نقل میکنیم. بعضی محققین فکر میکنند که ردّ دو نامه را در فیلپیان میبینند كه با هم تركيب شدهاند یا حداقّل اینکه متن غلام شدنِ پسر خدا (۲:۵-۱۱) به آن اضافه شده است. هیچ نسخه دستنویسي مدرکی برای اثبات این دو فرضیه ارائه نکرده است.
شواهد خارجی قوی هستند. كساني که از این نامه نقل قول کرده¬اند، اکثراً به طور خاص ذكر نمودهاند که این نامه به وسیله پولس نوشته شده است، از جمله ایگناتیوس، کلمنت روم، پولیکارپ، ایرنائوس، کلمنت اسکندریه و ترتولیان. هم «کانون» مارسیون و هم کانون موراتوری این کتاب را به پولس نسبت دادهاند.
در کنار اشاره واضح در ۱:۱ به پولس، سبک کلی و کلمات به کار رفته در رساله با لحن پولس جور در میآیند. بحثهایی که در محالفت با پولسی بودن اين رساله وجود دارد بسيار ضعيف و کماهمیت هستند، مثل اشاره¬ای که به اسقف و شماس در ۱:۱ شده و این بحث که در آن زمان یعنی اواسط قرن اول این مقامها وجود نداشتند. ولی پولس از واژه اسقفان ( episkopoi کلمه¬ای یونانی به معنای ناظر یا نظارت کننده) هم در رسالات شبانی و هم در اعمال ۲۰:۲۸ به عنوان مترادف واژه مشايخ استفاده کرده است. همچنین، باید توجه داشته باشیم که جماعت کلیسایی که با اسم مفرد خطاب شده چند اسقف داشته است، چون میگوید اسقفان.
اچ. ای. کندی (H. A. A. Kennedy) به زیبایی شواهد داخلی را خلاصه میکند:
شاید هیچ کدام از رسالات پولس تا این اندازه در خود نشانههای اصالت را به عنوان نامه پولس نداشته باشند. سادگی، ظرافت احساسی و بیان بی¬پرده قلبی كه در این رساله وجود دارد نمیتواند مصنوعی باشد.
ج) تاریخ نگارش
مثل افسسیان، کولسیان و فلیمون، فیلپیان نیز از زندان نوشته شده و از این رو است که اصطلاح «رسالات زندان (اسارت)» براي اين نامهها بكار ميرود. ولی در حالی که آن سه نامه دیگر در زمانی نزدیک به هم (حدود ۶۰ میلادی) نوشته و فرستاده شده¬اند فیلپیان کمی دیرتر نگاشته شده است. مارسیون به وضوح میگوید که پولس، فیلپیان را از روم نوشت و این با ۱:۱۳ و ۱۴:۲۲ جور در میآید که این آیات روم را به عنوان جایگاه اصلی نوشته شدن فیلپیان محسوب میکنند. پولس دو سال را در اسارت روم به سر برد. اشاراتی که در این نامه پیدا میشوند نشان می¬دهند که نامه به فیلپیان در حوالی اواخر این دوره اسارت نوشته شده است. برای مثال ۱:۱۲-۱۸ میتواند به طور تلویحی بیان کننده مدت زمان مشخص موعظه در شهری باشد که پولس بدانجا رسید. پرونده پولس نزدیک به فرا رسیدن زمان خود بود (احتمالاً در طریقی مثبت: به وسیله آزادی) چنان که در ۱:۱۲، ۱۳، ۱۹، ۲۳-۲۶ نشان داده شده است.
این حقایق به علاوه فرستادن نامهها، دریافت هدایا و کمک مالی که در نامه قید شده زمانی در حدود اواخر سال ۶۱ میلادی را برای نگارش آن به دست میدهد.
د) زمینه و موضوع
یک روز حیاتی در تاریخ مأموریتهای مسیحی، زمانی بود که پولس در سفر دوم بشارتی خود به تروآس آمد. تروآس در شمال غربی آسیای صغیر و در طول بخش یونانی دریای اژه واقع شده بود. یک شب، رؤیایی از یک مرد اهل مکادونیه به پولس ظاهر شد که می¬گفت «به مکادونیه بیا و به ما کمک کن» (اعمال ۱۶:۹). پولس فوراً آماده شده به همراه تیموتائوس، لوقا و سیلاس با کشتی به مکادونیه حرکت کرد. ایشان در ابتدا پای خود را بر خاک اروپا در نیاپولیس نهادند و سپس سفر زمینی خود را به فیلپی آغاز کردند. شهر فیلپی در آن زمان، مستعمره دولت روم بود و سکنه آنجا از مزایا و حقوق شهروندان رومی برخوردار بودند.
در روز سبّت واعظین انجیل از شهر بیرون رفتند و در کنار رودخانه جایی که گروهی از زنان طبق عادت برای دعا جمع میشدند صحبت میکردند (اعمال ۱۶:۱۳). یکی از زنان لیدیه نام داشت که فروشنده ارغوان و از شهر طیاتیرا بود. وقتی که او پیغام انجیل را شنید، به اولین نفر در قاره اروپا تبدیل شد که توبه کرد و ایمان مسیحی را پذیرفت.
ولی اقامت پولس در فیلپی ثابت نمیکند که این ماندن کاملاً صلحآمیز بوده است. زنی جوان که به وسیله ارواح تسخیر شده بود (وقایع آینده را پیشگوئی میکرد) خادمین خدا را دید و برای مدتی ایشان را تعقیب می¬کرد و فریاد می¬زد، «این مردمان خدّام خدای تعالی میباشند که شما را از طریق نجات اعلام مینمایند» (اعمال رسولان ۱۶:۱۷). پولس رسول که نمی¬خواست شهادت یک تسخیر شده به وسیله ارواح شریر را بپذیرد، آن روح را نهیب داد که از آن زن بیرون بیاید. وقتی اربابان آن زن که برای سود شخصی خود از فالگیری او سوءاستفاده میکردند دیدند که چه اتفاقی افتاده بر پولس خشمگین شدند. ایشان پولس و سیلاس را به مرکز تجارت شهر کشانده و با کارگزاران رومی مواجه ساختند. این افرادِ قاضی در مقابل دستور دادند که ایشان را کتک زده و زندانی کنند.
اتفاقی که در زندان فیلپی به وقوع پیوست حال کاملاً مشهور میباشد. در نیمه شب، پولس و سیلاس در حال دعا و خواندن سرودهای پرستشی برای خدا بودند که یک دفعه زلزلهای بزرگ به وقوع پیوست و همه درهای زندان باز شدند و زنجیرهای زندانیان از هم گسیخت. زندانبان گمان کرد که همه زندانیان فرار کرده¬-اند و میخواست خودش را بکشد ولی پولس او را مطمئن ساخت که زندانیان او فرار نکردهاند. سپس زندانبان فریاد برآورد: «ای آقایان، مرا چه باید کرد تا نجات یابم؟» جوابی به یاد ماندنی به او گفته شد: «به خداوند عیسی مسیح ایمان آور که تو و اهل خانهات نجات خواهند یافت» (اعمال رسولان ۱۶:۳۱). فیض خدا نشان افتخار دیگری را در فیلپی نصیب خود کرد. فردای روز بعد صاحبمنصبان محلی به پولس و همراهانش اصرار کردند که فوراً از شهر خارج شوند. پولس از انجام این کار سر باز زد. او بدیشان خاطر نشان کرد که آنها یکی از شهروندان رومی را شلاق زده و بدون محاکمهای عادلانه زندانی کردهاند. پس از خواهش مکرر قاضیان از پولس و همراهانش مبنی بر ترک شهر ایشان اول به خانه لیدیه رفته و او را ملاقات کردند و سپس رهسپار شدند (اعمال رسولان ۱۶:۴۰).
حدود ده سال بعد، پولس برای فیلپیان نامه نوشت. او دوباره در زندان بود. فیلپیان شنیده بودند که پولس در زندان است و بنابراین برای او هدایای مالی فرستاده بودند. اِپفرودِتُس مامور شده بود تا هدایای ایشان را به پولس برساند. او پس از رساندن هدایا تصمیم گرفت که مدتی نزد پولس بماند و او را در مشکلاتش یاری رساند. اِپفرودِتُس خودش در حین آوردن این هدایا مریض شد و در حقیقت در راه انجام وظیفه¬اش مشرف به موت گردید. ولی خدا بر او رحمت کرده وی را سلامت از بستر بیماری برخیزانید. او حال آمده بود تا به فیلپی و نزد جماعت و خانواده¬اش برگردد و بنابراین پولس نامهای برای قدردانی به دست او سپرد تا به شهر فیلپی و نزد فیلپیان ببرد.
فیلپیان یکی از تاثیرگذارترین و جذاب¬ترین رسالات پولس است. این رساله به وضوح جایگاه خاص رفتار شایسته را مکشوف میسازد. همان طور که این رساله را میخوانیم، احساسات لطیف و رفتار مهربانانه بین پولس رسول و کلیسایی که توسط او تشکیل شده بود را میتوان دید.
طرح کلی رساله به فیلپیان
۱ -
سلامها، شکرگزاریها و دعاهای پولس (۱:۱-۱۱)
۲ -
زنجیرهای پولس و شادی او از پیشرفت انجیل (۱:۱۲-۳۰)
۳ -
تشویق به اتحاد بر پایه نمونه فروتنی و قربانی مسیح (۲:۱-۱۶)
۴ -
نمونه مسیح مانند پولس، تیموتائوس و اِپفرودِتُس (۲:۱۷-۳۰)
۵ -
هشدار بر ضدّ معلمین کذبه (۳:۱-۳)
۶ -
هیچ شمردن میراث و دستاوردهای شخصی پولس به خاطر مسیح (۳:۴-۱۴)
۷ -
تشویق برای داشتن رفتار آسمانی بر طبق نمونه پولس رسول (۳:۱۵-۲۱)
۸ -
تقاضا برای داشتن هماهنگی، کمک متقابل، شادی، تحمل، دعا و زندگی منظم (۴:۱-۹)
رساله به فیلپیان
تفسیر کتاب مقدس برای ایماندارن
ویلیام مک دونالد
The Epistle to the Philippians
Believer’s Bible Commentary
by
William MacDonald
مقدمه
«اندکی لطف که در لفافهای از فیض پیچیده شده است»
- جی. اچ. جاوِت (J. H. Jowett)
الف) جایگاه منحصر به فرد در میان کتب مقدس
عنوان «کلیسای اولیه» در هر شهر یا کشوری برای افراد جماعت آن وجهه خاصی دارد. پس اهمیت اولین کلیسای شناخته شده، نه تنها در یک شهر، بلکه در تمامی اروپا را تصور کنید، قبل از اینکه هيچ فرقه¬ای وجود داشته باشد! این کلیسا، جماعت ايمانداران فیلپیه واقع در مقدونیه باستان (شمال یونان) بود. مسحیان غرب چقدر شاد شدند از اینکه پولس «به مکادونیه توجه نمود» و در سفر بشارتی خود در امپراتوری روم، نه به شرق بلکه به غرب رفت! اگر بي¬توجهي اروپائيان به انجيل ادامه داشته باشد، شاید برخلاف رويه قرنهاي گذشته، امروزه قاره آسیا مبشرینی به قاره اروپا و آمریکاي شمالي بفرستد تا انجیل را در آنجا موعظه کنند.
جماعت فیلپیان در فرستادن کمک¬های پی در پی برای پولس سخاوتمند بودند. و همین کار آنان دلیلی برای این «نامه تشکرآمیز« وی محسوب میشود.
ولی رساله به فیلپیان چیزی بسيار بیش از اینها است. این رساله واقعاً رساله شادي است- كلمهی «شادی» و معادلهاي آن حداقل دوازده بار در چهار باب اين رساله آمده است. پولس میدانست که چگونه در مواقع سختی و ايام خوشی، شادی کند (۴:۱۱). همچنین مشاجرهای کوچک و تذکری منفی در این نامه «امید» (شادي) وجود دارد.
دلیل اصلي که مسیحیان میتوانند شادی کنند این است که پسر خدا اراده کرد تا چون انسان به زمین بیاید- صورت غلام را پذیرفت! او در شفا دادن و تعلیم دادن توقف ننمود، بلکه مسیر خود را تا به مرگ ادامه داد- حتی مرگ بر روی صلیب. فیلپیان ۲:۵-۱۱ این حقیقت بزرگ را در پاراگرافی زیبا بیان می¬کند که بسیاری معتقدند از سرودهاي پرستشي مسيحيان اولیه بوده که پولس يا آن را نقل قول کرده یا خودش نوشته و مسيحيان اوليه آن را چون سرودي نيايشي بكار ميبردند. حتی این متن نیز شامل تعلیم اتحاد از طریق فروتنی میباشد. در عهد جدید، تعلیم هرگز از موضوع وظیفه جدا نمی¬شود، چنان که در میان بعضی کلیساهای امروزی -با نتایجی حزنانگیز- مرسوم است.
پس میبینیم که رساله به فیلپیان یکی از خوشایندترین و جذابترین کتب در کلّ کلام خدا است.
ب) نویسنده
از آنجا که اکثر محققین پولس را بی¬چون و چرا نویسنده فیلپیان میدانند ما شواهدي را عمدتاً برای تکمیل آن نقل میکنیم. بعضی محققین فکر میکنند که ردّ دو نامه را در فیلپیان میبینند كه با هم تركيب شدهاند یا حداقّل اینکه متن غلام شدنِ پسر خدا (۲:۵-۱۱) به آن اضافه شده است. هیچ نسخه دستنویسي مدرکی برای اثبات این دو فرضیه ارائه نکرده است.
شواهد خارجی قوی هستند. كساني که از این نامه نقل قول کرده¬اند، اکثراً به طور خاص ذكر نمودهاند که این نامه به وسیله پولس نوشته شده است، از جمله ایگناتیوس، کلمنت روم، پولیکارپ، ایرنائوس، کلمنت اسکندریه و ترتولیان. هم «کانون» مارسیون و هم کانون موراتوری این کتاب را به پولس نسبت دادهاند.
در کنار اشاره واضح در ۱:۱ به پولس، سبک کلی و کلمات به کار رفته در رساله با لحن پولس جور در میآیند. بحثهایی که در محالفت با پولسی بودن اين رساله وجود دارد بسيار ضعيف و کماهمیت هستند، مثل اشاره¬ای که به اسقف و شماس در ۱:۱ شده و این بحث که در آن زمان یعنی اواسط قرن اول این مقامها وجود نداشتند. ولی پولس از واژه اسقفان ( episkopoi کلمه¬ای یونانی به معنای ناظر یا نظارت کننده) هم در رسالات شبانی و هم در اعمال ۲۰:۲۸ به عنوان مترادف واژه مشايخ استفاده کرده است. همچنین، باید توجه داشته باشیم که جماعت کلیسایی که با اسم مفرد خطاب شده چند اسقف داشته است، چون میگوید اسقفان.
اچ. ای. کندی (H. A. A. Kennedy) به زیبایی شواهد داخلی را خلاصه میکند:
شاید هیچ کدام از رسالات پولس تا این اندازه در خود نشانههای اصالت را به عنوان نامه پولس نداشته باشند. سادگی، ظرافت احساسی و بیان بی¬پرده قلبی كه در این رساله وجود دارد نمیتواند مصنوعی باشد.
ج) تاریخ نگارش
مثل افسسیان، کولسیان و فلیمون، فیلپیان نیز از زندان نوشته شده و از این رو است که اصطلاح «رسالات زندان (اسارت)» براي اين نامهها بكار ميرود. ولی در حالی که آن سه نامه دیگر در زمانی نزدیک به هم (حدود ۶۰ میلادی) نوشته و فرستاده شده¬اند فیلپیان کمی دیرتر نگاشته شده است. مارسیون به وضوح میگوید که پولس، فیلپیان را از روم نوشت و این با ۱:۱۳ و ۱۴:۲۲ جور در میآید که این آیات روم را به عنوان جایگاه اصلی نوشته شدن فیلپیان محسوب میکنند. پولس دو سال را در اسارت روم به سر برد. اشاراتی که در این نامه پیدا میشوند نشان می¬دهند که نامه به فیلپیان در حوالی اواخر این دوره اسارت نوشته شده است. برای مثال ۱:۱۲-۱۸ میتواند به طور تلویحی بیان کننده مدت زمان مشخص موعظه در شهری باشد که پولس بدانجا رسید. پرونده پولس نزدیک به فرا رسیدن زمان خود بود (احتمالاً در طریقی مثبت: به وسیله آزادی) چنان که در ۱:۱۲، ۱۳، ۱۹، ۲۳-۲۶ نشان داده شده است.
این حقایق به علاوه فرستادن نامهها، دریافت هدایا و کمک مالی که در نامه قید شده زمانی در حدود اواخر سال ۶۱ میلادی را برای نگارش آن به دست میدهد.
د) زمینه و موضوع
یک روز حیاتی در تاریخ مأموریتهای مسیحی، زمانی بود که پولس در سفر دوم بشارتی خود به تروآس آمد. تروآس در شمال غربی آسیای صغیر و در طول بخش یونانی دریای اژه واقع شده بود. یک شب، رؤیایی از یک مرد اهل مکادونیه به پولس ظاهر شد که می¬گفت «به مکادونیه بیا و به ما کمک کن» (اعمال ۱۶:۹). پولس فوراً آماده شده به همراه تیموتائوس، لوقا و سیلاس با کشتی به مکادونیه حرکت کرد. ایشان در ابتدا پای خود را بر خاک اروپا در نیاپولیس نهادند و سپس سفر زمینی خود را به فیلپی آغاز کردند. شهر فیلپی در آن زمان، مستعمره دولت روم بود و سکنه آنجا از مزایا و حقوق شهروندان رومی برخوردار بودند.
در روز سبّت واعظین انجیل از شهر بیرون رفتند و در کنار رودخانه جایی که گروهی از زنان طبق عادت برای دعا جمع میشدند صحبت میکردند (اعمال ۱۶:۱۳). یکی از زنان لیدیه نام داشت که فروشنده ارغوان و از شهر طیاتیرا بود. وقتی که او پیغام انجیل را شنید، به اولین نفر در قاره اروپا تبدیل شد که توبه کرد و ایمان مسیحی را پذیرفت.
ولی اقامت پولس در فیلپی ثابت نمیکند که این ماندن کاملاً صلحآمیز بوده است. زنی جوان که به وسیله ارواح تسخیر شده بود (وقایع آینده را پیشگوئی میکرد) خادمین خدا را دید و برای مدتی ایشان را تعقیب می¬کرد و فریاد می¬زد، «این مردمان خدّام خدای تعالی میباشند که شما را از طریق نجات اعلام مینمایند» (اعمال رسولان ۱۶:۱۷). پولس رسول که نمی¬خواست شهادت یک تسخیر شده به وسیله ارواح شریر را بپذیرد، آن روح را نهیب داد که از آن زن بیرون بیاید. وقتی اربابان آن زن که برای سود شخصی خود از فالگیری او سوءاستفاده میکردند دیدند که چه اتفاقی افتاده بر پولس خشمگین شدند. ایشان پولس و سیلاس را به مرکز تجارت شهر کشانده و با کارگزاران رومی مواجه ساختند. این افرادِ قاضی در مقابل دستور دادند که ایشان را کتک زده و زندانی کنند.
اتفاقی که در زندان فیلپی به وقوع پیوست حال کاملاً مشهور میباشد. در نیمه شب، پولس و سیلاس در حال دعا و خواندن سرودهای پرستشی برای خدا بودند که یک دفعه زلزلهای بزرگ به وقوع پیوست و همه درهای زندان باز شدند و زنجیرهای زندانیان از هم گسیخت. زندانبان گمان کرد که همه زندانیان فرار کرده¬-اند و میخواست خودش را بکشد ولی پولس او را مطمئن ساخت که زندانیان او فرار نکردهاند. سپس زندانبان فریاد برآورد: «ای آقایان، مرا چه باید کرد تا نجات یابم؟» جوابی به یاد ماندنی به او گفته شد: «به خداوند عیسی مسیح ایمان آور که تو و اهل خانهات نجات خواهند یافت» (اعمال رسولان ۱۶:۳۱). فیض خدا نشان افتخار دیگری را در فیلپی نصیب خود کرد. فردای روز بعد صاحبمنصبان محلی به پولس و همراهانش اصرار کردند که فوراً از شهر خارج شوند. پولس از انجام این کار سر باز زد. او بدیشان خاطر نشان کرد که آنها یکی از شهروندان رومی را شلاق زده و بدون محاکمهای عادلانه زندانی کردهاند. پس از خواهش مکرر قاضیان از پولس و همراهانش مبنی بر ترک شهر ایشان اول به خانه لیدیه رفته و او را ملاقات کردند و سپس رهسپار شدند (اعمال رسولان ۱۶:۴۰).
حدود ده سال بعد، پولس برای فیلپیان نامه نوشت. او دوباره در زندان بود. فیلپیان شنیده بودند که پولس در زندان است و بنابراین برای او هدایای مالی فرستاده بودند. اِپفرودِتُس مامور شده بود تا هدایای ایشان را به پولس برساند. او پس از رساندن هدایا تصمیم گرفت که مدتی نزد پولس بماند و او را در مشکلاتش یاری رساند. اِپفرودِتُس خودش در حین آوردن این هدایا مریض شد و در حقیقت در راه انجام وظیفه¬اش مشرف به موت گردید. ولی خدا بر او رحمت کرده وی را سلامت از بستر بیماری برخیزانید. او حال آمده بود تا به فیلپی و نزد جماعت و خانواده¬اش برگردد و بنابراین پولس نامهای برای قدردانی به دست او سپرد تا به شهر فیلپی و نزد فیلپیان ببرد.
فیلپیان یکی از تاثیرگذارترین و جذاب¬ترین رسالات پولس است. این رساله به وضوح جایگاه خاص رفتار شایسته را مکشوف میسازد. همان طور که این رساله را میخوانیم، احساسات لطیف و رفتار مهربانانه بین پولس رسول و کلیسایی که توسط او تشکیل شده بود را میتوان دید.